మునుపటి నా మాట
పుణేలో ‘శ్రీశ్రీ poly clinic’ అని ఒక చోట చదివి (అయిదారేళ్ళ క్రితం), ‘ఆహా శ్రీ శ్రీ అభిమానులెవరో గానీ ఆయన పేరు పెట్టుకున్నారే!’ అని ఆశ్చర్యపోతూ ఆనందించాను. ఆలస్యంగా వెలిగింది- శ్రీశ్రీ అంటే గురుదేవ్ శ్రీశ్రీ రవిశంకర్ అనీ! రవిశంకర్ తెలుసా అంటే తెలియకేం, సితార పండిట్! అనే రోజులూ కావిప్పుడు. కాలం మారుతూ ఉంటుంది. కాలంతో పాటూ జ్ఞాన తృష్ణ కూడా మారుతూ ఉంటుంది. కాలంతో పాటు మనిషి జీవన విధానం అస్తవ్యస్తం అవుతూ ఉంటే దాని మూలాలు వెతికి పట్టుకునే వాళ్ళూ, పరిష్కారం ఇదైతే బావుంటుందేమో అని కొన్ని ‘ఇజాలు’ భుజాల మోసుకొచ్చి అవి భారంగా అనిపించుకోక బాధ్యతగా తీసుకునే వాళ్ళూ ప్రపంచంలో అరుదుగా ఉంటారు. అటువంటి అరుదైన వ్యక్తీ, కవీ మన శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు మాస్టారు. పసివాడినుంచీ పండు ముసలి వరకు నాల్క మీద సునాయాసంగా పలికే ‘శ్రీశ్రీ’ అన్న మాట, మాస్టారు పేరుకి సంక్షిప్త రూపమన్న మాట. శ్రీశ్రీ – ఒక చిత్రమైన ఏకాక్షర కలయిక. అలాగని శ్రీశ్రీ ఏకాకి కాలేదు ఎప్పుడూ. చేతుల్లో కలం, మెదడులో బుద్ధి బలం, పిలుపులో ప్రజా శక్తి ఆయన వెంట ఉన్నవే. శ్రీరంగం శ్రీనివాసరావు అన్నది నూటొక్క ఏళ్ళ క్రితం కుదిరిన పేరు. కుదించిన శ్రీశ్రీ అనే పేరు మరో శతాబ్దాన్నీ నడిపించే సౌరతేరు. బాగా దూరం నుంచి చూస్తే ‘శ్రీరంగంశ్రీనివాసరావు’ కచ్చితంగా ‘శ్రీశ్రీ’ గా కనిపిస్తారు. చాలా దగ్గరనుంచీ చూస్తే మటుకు ఆ రంగం, ఆ నివాసం కూడా కనిపిస్తాయి. ఆ రంగం సినీ రంగం. ఆ నివాసం ప్రజల గుండె. అయితే విశాఖ సముద్రం ఇసక దారుల్లో నివాసం ఆయన చివరి కోరిక. చెన్నై సముద్రం రాళ్ళ పైన ‘శిలాక్షరాలుగా’ మిగిల్చిన పాటల సినీ రంగం ఆయన జీవన వేదిక. ఈ రెండూ ఏకం అయి హైదరాబాద్ tank bund దిశగా ప్రముఖుల జాబితాలో చేరిన శ్రీశ్రీ నిలువెత్తు విగ్రహం ఎన్టీఆర్ ఇచ్చిన కానుక. గత శతాబ్దంలో శ్రీశ్రీ ‘ ఈ శతాబ్దం ఉన్నంత వరకూ ఇది నాది’ అని అన్నప్పుడు ‘మరీ ఇంత గర్వమా’ అని అనుకున్న వారు లేక పోలేదు. అప్పుడే ఆయన ‘శతాబ్దం ఉన్నంత వరకు’ అని ఎందుకన్నారో? భరోసా ఎందుకు లేదు? ఇప్పుడు ఎక్కడ విన్నా ఒకటే భయం – ఏదో ప్రళయం అతి త్వరలో వచ్చేస్తుందనీ. శ్రీశ్రీ కీ భయం ఉండేది- ప్రపంచం దారి తప్పి ఎటో పోతోందనీ. అందుకే ఏదో ‘మరో ప్రపంచం’ కోసం ఆశ పడ్డారు. ‘బహుళ పంచమి జ్యోత్స్న భయపెట్టు నన్ను’ అన్నారు. బహుళ పక్షంలో తరిగే వెన్నెల తిరగబడ్డ నెలవంక రూపంలో చవితి వరకూ బాగానే ఉన్నట్టు కనిపించినా ఆ తరువాత మరో పది రోజుల మాటేమిటీ? శ్రీశ్రీ కి వసంత యామిని ఇష్టం. ఆ వసంత యామినిలో వెన్నెల మరీ ఇష్టం. అలా తొలి ఋతువు లోని తొలి వెన్నెల ఒక ప్రవాహంలా రావడం చీకటిని మరపింప జేయడం ఎవరికి మాత్రం ఇష్టం కాదనీ? అందుకే తొలినాటి సినీ గేయాల్లో ఆయన ‘వెన్నెల సోన’ అనే మాట కి patent తీసుకున్నారు. కేవలం మూడు గేయాలకే పరిమితం చేసినా అందులోని సందేశం ఒకటే – చల్లదనం, తెల్లదనం అంతటా విస్తరించాలన్నదే. ఆ మూడు గేయాల్లో -‘నీ కన్నులలోన దాగెనులే వెన్నెల సోన’ (ఆరాధన), ‘నెలబాలుని చిరునవ్వుల తేలి వెన్నెల సోనలలో’ (బావా మరదళ్ళు), ‘దివినే వదలి భువికేతెంచిన తేనెల వెన్నెల సోనవో’ (పునర్జన్మ)- వెన్నెల సోన ఎంత బావుందీ! శ్రీశ్రీ ప్రజా కవిగా గుర్తింపు పొందక ముందు ఎందరి లాగనో భావ కవియే. కృష్ణశాస్త్రి భావ గిరజాల జుట్టునుంచి చిక్కు విడి ప్రవహించిన కొత్త పాయ శ్రీశ్రీ మహాకవిగా ఎదిగారు. విశ్వనాథ లాగ కష్టమనిపించినా, వేమన లాగ సుళువనిపించినా శ్రీశ్రీ కి ఇష్టమైనది పద్య రూపమే. సంప్రదాయంలో పుట్టి పెరిగిన కారణంగా భాష మీద పట్టు కోల్పోవడం ఇష్టపడని వారు శ్రీశ్రీ. అందుకే ‘పదండి ముందుకు’ అని తొందర పెట్టినప్పుడు ఆ వడి సంప్రదాయకంగానే సాగింది. శ్రీశ్రీ పుట్టిన (1910) అయిదేళ్ళకి గురజాడ అప్పారావుగారు మరణించారు. 1933-1934 కి గానీ గురజాడ చూపించిన అడుగుజాడ తోచలేదు శ్రీశ్రీకి. గురజాడ వారు అంతకు ముందే కవీ చెప్పని రీతిలో ‘దేశమంటే మట్టి కాదోయ్ మనుష్యులోయ్’ అనడం శ్రీశ్రీ ని కదిలించింది. దరిమిలా కవితా గానంలోనూ, సినిమా పాటల్లోనూ శ్రీశ్రీ ‘మనిషి’ / ‘మానవుడు’ ప్రస్తావనే ఎక్కువగా తెచ్చేవారు. ఎవరీ మనిషి అంటే ‘దగా పడిన తమ్ముడు’ అనే కొత్త జాతీయం సృష్టించారు. అందుకే చెలంగారు శ్రీశ్రీ గ్రంధం ‘మహాప్రస్థానం’ కి యోగ్యతా పత్రం ఇస్తూ శ్రీ శ్రీ గొప్పతనాన్ని ఒప్పుకునీ తాను తప్పుకున్నారు. శ్రీశ్రీ ‘బ్రతుకు’ అనే పదం తరుచుగా శాశిస్తున్నట్టు ప్రయోగించినా దాని అర్థం ‘చావకు’ అన్నదే ఆయన ఆశిస్తున్నట్టుగా ఆయన సరదాగా చెప్పినప్పటికి గానీ గ్రహించలేదెవ్వరూ. ‘ఈ బతుకుందే మా సెడ్డ బరువు’ అన్న తన ప్రయోగం అంటే ఆయనకీ ఎంతో ఇష్టం. ఆ ‘మా సెడ్డ బరువు’ అన్నది నటుడు చదలవాడ కుటుంబరావు ముందు రాత్రి ఇచ్చిన సలహా మేరకు రాసినది. ఆ మరునాడు కుటుంబరావు చనిపోయారు. శ్రీశ్రీ అంటే ఉగ్ర నరసింహుడై కవితల్లో నిప్పులు చిమ్మే కొలిమిలా కనిపించినా కళ్ళల్లో కానరాని కన్నీళ్ళ కుండ అనేది కొద్దిమందికే తెలుసు. ఆయన ‘మనిషి’ని ఇంత సీరియస్ గా తీసుకుంటే మరి మనసు ఒత్తిడికి గురి కాదా? కావొచ్చు కానీ కాకుండా ఆయన తనలో స్వతహాగా ఉన్న హాస్య ప్రియత్వాన్ని వదులుకోలేదు. హిందూ క్రాస్వర్డ్ పజిల్స్ ఇష్టపడుతూ తనదైన బాణీతో ‘పదబంధ ప్రహేళిక’లు అల్లి ఒక విభిన్న శ్రీశ్రీ ని చూపించుకున్నారు.’పాట = తిరుగు టపా’ అని నేను ఈ కృష్ణప్రేమలో ఉపయోగించడంలో ఆ సమీకరణ గుర్తు (=) మాత్రమె నా స్వంతం. ‘పాట’ అనే పదం తిప్పితే ‘టపా’ అవుతుంది. శ్రీశ్రీ ఎంత భలేవారంటే పజిల్లో అయిదు గడులకి ఇచ్చే ఆధారం : ‘పాట’. ఎంత సేపటికో గాని సమాధానం ‘తిరుగుటపా’ అనేది స్ఫురించదు. ఎవ్వరూ పెద్దగా పట్టించుకోని ఈ శ్రీశ్రీ పజిల్స్ లో విభిన్న అంశాల్ని అష్టావధానం కోణంలో ఆలోచించి రాసి పంపితే ప్రముఖ పత్రిక ‘రచన’ సంపాదకులు శ్రీ శాయి మెచ్చుకునీ మరీ ప్రచురించారు. శ్రీశ్రీ గారిని తొలిసారిగా బరంపురంలోనే కలిసినప్పటి నా ఆ భయం, బెరుకు, సంతోషం మరునాటికి నాలో ‘చొరవగా’ మారడం వంటి నా అనుభవం మరెందరికో కలిగి ఉండవచ్చు. శ్రీశ్రీ అంటే అందుకే యువతకి అంత ఇష్టం. ఆయనముందు పదిమందిలో ఒక యువకుడిగా, యువ కవిగా కవిత చదివితే ‘కవిత అంటే అలా ఉండాలి’ అని ఆయన వేలు నా వైపు చూపడం నా సుకృతం. ఆయన్ని ప్రకాశం హాల్లో ‘చర్చ’ నెపంతో ప్రశ్నించడం అన్నప్రాసన నాడే ఆవకాయ తిన్న చందం. శ్రీశ్రీ గారితో ఇంత చక్కని పరిచయ భాగ్యం కలిగించిన ప్రముఖులు మా అన్నయ్య తాతిరాజు, బి.ఎల్.ఎన్. స్వామి, రమేష్ రాజు, వికాసం సంస్థ, స్పృహ పత్రిక. శ్రీశ్రీ తనకంటూ ఒక ‘పలుకు’-బడిని కలిగి ఉండేవారు. అక్కడ ఎవరూ అంతకు ముందెన్నడూ చెప్పనివి నిర్మొహమాటంగా తెలుసుకోమన్నారు- A for అవినీతి, B for బంధు ప్రీతి, C for చీకటి బజారు. మా మాస్టారు 1960-61 లోనే ఈ త్రికోణాకారాన్ని కనిపెట్టేశారు. ఇప్పటికీ ఆ మూలలు యధేచ్చగా రాజ్యమేలుతున్నాయి. శ్రీశ్రీ పెన్ను పాళీకి ఒక వైపు కొరడా, మరొక వైపు సరదా అనే రెండు ఝుళిపింపులుండేవి. ‘ఓ కాసే బ్రహ్మానందం, ఓ డోసే పరమానందం’ అని పాట కూర్చినా ఒక తిరుగులేని సత్యం అర్థమయ్యేది. ‘ఓరోరి గుంటనక్క’ వరకూ సరే ఆ తరువాత పడిన మాట --అమ్మో అంత కోపమా మాస్టారూ. అదే ఆయనకు వ్యక్తులు నచ్చితే ‘బండికి ఉండే రెండు చక్రాల్లాగ / తాపీగా సాగాలి సంసారం / కొరడాతో తోలేటి కరమం లేకుండానే/ సాఫీగా సాగాలి సంసారం’ అంటారు. తాపీ ధర్మారావు, తోలేటి వెంకట రెడ్డి ఆ రోజుల్లో ప్రసిద్ధ సినీ కవులు. శ్రీశ్రీ ‘హరి కథ’ (వాగ్దానం) రాసేరు. శ్రీశ్రీ జావళీ (బొబ్బిలి యుద్ధం) రాసేరు. శ్రీశ్రీ ఒకే ఒక్క లైను పల్లవిగా ‘లాలిజో లాలిజో లాలీ లాలీ’ (పొట్టి ప్లీడర్) పాట రాసేరు. శ్రీశ్రీ అష్టావధాన ప్రక్రియలోని రెండు అంశాలు దత్తపది, సమస్యాపూరణం సినిమాలో చొప్పించారు (కథానాయిక మొల్ల). ఏ మాటకా మాటే చెప్పుకోవాలి- శ్రీశ్రీ 1975 ల వరకూ రాసిన ‘పాడవోయి భారతీయుడా’, ‘ఉందిలే మంచికాలం ముందు ముందునా’, ‘మరోప్రపంచం పిలిచింది’, ‘మహాత్ముడే కలలుకన్న మరోప్రపంచం’, ‘ఓ రంగయో పూల రంగయో’, ‘నలుగురు కలిసి పొరుపులు మరిచీ’, ‘ఎవరో వస్తారని ఏదో చేస్తారని’, ‘ఉన్న వారికే అన్ని సుఖాలోరయ్యో’, ‘దేవుడు చేసిన మనుషుల్లారా’, ‘కలిసి పాడుదాం తెలుగు పాట’,‘తెలుగువీర లేవరా’ వంటి పాటలు రోమాల్ని నిక్క బొడిచినంతగా తరువాతి కొద్దికాలం వచ్చిన పాటలు ఆ స్థాయిలో రాలేదు. వీటితో పాటు ఆయన ‘నా హృదయంలో నిదురించే చెలీ’,’ఎవరివో నీవెవరివో’,'వాడిన పూలే వికసించెనే', ’తెలియని ఆనందం’,’వినుము చెలీ తెలిపెదనే’,'మావారు శ్రీవారు మా మంచి వారు',’రాననుకున్నావేమో’,దొరికేరూ దొరగారు’, ‘హాయి హాయిగా జాబిల్లి’, ‘ఆకాశ వీధిలో అందాల జాబిలీ’, ‘కలకల విరిసీ జగాలే పులకించెలే’,’మురిపించే అందాలే’’అందాల రాణివే నీవెంత జాణవే’, ‘నా రాణి కనులలోన ఆనాటి కలలు దాగే’,'ఎవ్వరికోసం ఈ మంద హాసం',’మనసే మధు గీతమై’,’పాడవేల రాధికా’,’వలపులు విరిసిన పూవులే’, ‘కళ్ళలో పెళ్లి పందిరి కనపడ సాగే’, ‘ఓ సుకుమారా ననుజేర రావోయీ’,'మధురం మధురం ఈ సమయం',‘పయనించే మన వలపుల బంగారు నావ’, ‘ఆ మబ్బు తెరలలోన’,‘తూలీ సోలెను తూరుపు గాలి’, ‘తూరుపు సిందూరపు మందారపు వన్నెలలో’, ‘ఈ బ్రతుకే ఒక ఆట’,’ఈ వీణ నా ప్రాణమే’, ‘ఏమని పాడెదనో ఈవేళ’,’మనసున మనసై బ్రతుకున బ్రతుకై’, ‘ఎక్కడి దొంగలు అక్కడనే గప్ చుప్’ ,’జోరుగా హుషారుగా షికారు పోదమా’, 'ఇద్దరమే మనమిద్దరమే'-వంటి పాటలూ రాసారంటే ఒక శ్రీ –వేడిలో విప్లవ జ్వాల , మరో శ్రీ- నీడలో నిశ్శబ్ద నికుంజం అనుకోక తప్పదు. ‘కల కానిది విలువైనది బ్రతుకు కన్నీటి ధారలలోనే బలి చేయకు’ అనే సున్నిత దారి మళ్ళింపు, ‘బొమ్మను చేసి ప్రాణము పోసి ఆడేవు నీకిది వేడుక’ అనే దిక్కు తోచని స్థితి – రెండూ ఆయన కల్పించినవే. ఈ రెండు పాటల్లో ఎంతో సారూప్యం ఉంది, అంతే వైవిధ్యం కూడా ఉంది. ‘పాట=తిరుగు టపా’ లో చూడండి. అక్కడే శ్రీశ్రీ పాటలూ, వాటిని పోలిన ఇతర కవుల పాటలు కూడా ఉంటాయి. గమనించండి. ఆరుద్ర ‘మానవుడే మహనీయుడు’ పాట రాయడానికి ప్రేరణ శ్రీశ్రీ రాసిన ‘మనుష్యుడిల మహానుభావుడే-చూడగా’! ఆత్రేయ రాసిన ‘ రావోయీ-ఇటు రావోయీ/ రాగ జగతికి రాజును చేస్తా/అనురాగ జగతికి రాజును చేస్తా’ (అంతే కావాలి, 1955) శ్రీశ్రీ రాసిన ‘ఆనందం అర్ణవమైతే అనురాగం అంబర మయితే’ని అనుకరించినదే. శ్రీశ్రీ వ్యాక’రణం’ లేదా ‘వాక్య’ రణం ఒకటి ఉంది. ‘పాడవోయి భారతీయుడా’(1961) పాటలో ఎంచక్కా ‘ప్రతి మనిషి మరియొకని దోచుకొనే వాడే’ అని ఏక వచనంలో రాసిన శ్రీశ్రీ ‘తెలుగు వీర లేవరా’ (1974) పాటలో మాత్రం ‘ప్రతి మనిషి తొడలు గొట్టి –తుది సమరం మొదలుపెట్టి /సింహాలై గర్జించాలి’ అని ఏక-బహు వచనాలు కలిపేసి రాసేసారు. అయితే తన స్వంత ప్రచురణలో నిజాయితీగా ఈ తప్పిదాన్ని ఒప్పుకొనీ ‘సింహంలా’ అని సవరించేరు. రాత మార్చ గలం, రికార్డ్ నుదుటి రాత మార్చగలమా? శ్రీశ్రీ గొప్పతనం అదే- నిజాయితీ (అయితే ఆరుద్ర కూడా ఇటువంటి తప్పు చేసినా ఒప్పుకున్నారా ఎప్పుడైనా? ‘ఓ సోదర సోదరీ మణులారా—వింటారా?/ ప్రేమించి పెళ్లి చేసుకో నీ మనసంతా హాయి నింపుకో’ పాట బహు-ఏక వచనాల మిశ్రమమే కదా). ఈ రెండు పాటల మకుటాలు చూడండి- సామాన్య ప్రజలలో ఒకడైన భారతీయుడు, మన్య ప్రజలలో ఒక అడుగు ముందుకు వేసిన తెలుగు వీరుడు. ఈ రెండో పాటకే ప్రథమ జాతీయ బహుమతి దక్కింది. శ్రీశ్రీ నవ్వుకున్నారు. మొత్తానికి శ్రీశ్రీ అనే ద్వైయాక్షరం ‘వైవిధ్యం’ అనే దానికి పర్యాయ పదం కావల్సిందే. అసలు ఒక శ్రీ అంటేనే – సిరి,సంపద, ఐశ్వర్యం అని కదా అర్థం. అలా అయితే రెండు శ్రీలు- సిరిసిరి. కనుకనే ‘సిరిసిరి మువ్వలు’ వినిపించారు. కవిత్వమే ఆయన సంపద. ప్రజా శక్తియే ఆయన ఐశ్వర్యం. శ్రీ అంటే విషం. అలా అయితే రెండు శ్రీలు- వివ్విషం? త్రాచులా అన్యాయం మీద బుసకొట్టడం, భోళాశంకరుడిలా గరళం గొంతులో మోస్తూ లయ తప్పుతున్న సమాజానికి మూడో కన్ను అవసరమని, దాని పేరు విప్లవమని చెప్పడమే విషమా? శ్రీ అంటే కాంతి. మరి రెండు శ్రీలైతే- కనిపించే కాంతి కిరు ప్రక్కల హద్దు లేనా? ఊదా రంగు- సాదా సీదా సంసార జీవన రాగమైతే ఎర్ర రంగు- కాంక్షించే సమాజ మార్పుకి ప్రతీక అనక తప్పదు. శ్రీ అంటే అలంకారం- రెండు శ్రీల దెంత మనోహరమైన అలంకారమో? ఎడం వైపు పొగలు క్రక్కుతూ సిగరెట్టు, కుడి వైపు సెగలు చిమ్ముతూ కలం – ఇవే శ్రీశ్రీ నిలువెత్తు మూర్తికి అలంకారం. శ్రీశ్రీ- జన్మ దిన విషయంలోనూ ‘రెండు’ తేదీల పరస్పర యుద్ధం. అంతా చివరికి ఒప్పుకున్న 1910 ఏప్రిల్ 30 కన్నా ముందు 1910 జనవరి 2 అనే వారు, విశాఖ పట్నం రికార్డులు వివాదం వలదన్నాయి. మహాకవికి నూటొక్క వందనాలు. కానుకగా సమర్పిస్తున్న బాగా తెలిసిన, అస్సలు తెలియని పాటలు విడిగా వీడియోల్లోనూ(కనులు చూసినా పాటే), ఆనందంగా ఆడి యోల్లోనూ(కనులు మూసినా పాటే) వినండి.కనులు చదివినా పాటే చదవండి. పాట=తిరుగు టపా చూడండి. -డా. తాతిరాజు వేణుగోపాల్ , 30 ఏప్రిల్ 2011
0 Comments
Leave a Reply. |
Quick Linksపాటల కొలువు
అచ్చం అవే 'అచ్చు'లు చిరునవ్వులోని హాయి ఆహా ... ఆహహా Archives
December 2013
Categories
All
|